Kayıt dışı ekonomiyle mücadelede 44 maddelik eylem planı

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca, kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında 2023-2025 döneminde uygulanacak 44 maddelik eylem planı kapsamında, Hal Kayıt Sistemi’nin, Çiftçi Kayıt Sistemi ve diğer mali elektronik uygulamalarla entegrasyonu sağlanacak, ticarete konu ürünlerin takibi için Ürün Takip Sistemi kurulacak, kira sözleşmelerinin e-Devlet kapısı üzerinden düzenlenmesi sağlanacak.

Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadele alanında, 2008-2010, 2011-2013, 2015-2017 ve 2019-2021 dönemlerine ilişkin 4 farklı eylem planı hazırlanarak uygulandı. Eylem planlarında kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu alanların tespiti ve kontrolü amaçlandı.

2023-2025 dönemine ilişkin planda ise ‘Kayıt Dışı Ekonomi Boyutunun Ölçümü ve Analiz Çalışmaları’, ‘Toplumsal Farkındalık ve Gönüllü Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi’, ‘Kurumlar Arası İşbirliğinin ve Veri Paylaşımının Geliştirilmesi’, ‘Hukuki, İdari ve Teknik Önlemlerin Alınması’ ve ‘Denetim Kapasitesinin Artırılması’ başlıkları altında toplam 44 eylem yer aldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı Risk Analizi Genel Müdürlüğü sorumluluğunda diğer kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte eylem planında yer alan hususlar hayata geçirilecek.

Bu kapsamda; makro ve sektörel düzeyde kayıt dışı ekonomi boyutu ölçüm çalışmaları yürütülecek ve analiz raporları hazırlanacak. Kayıt dışı ekonomiden kaynaklanan vergi açığı hesaplama çalışmaları vergi türleri bazında yürütülecek. Mükellef bilgi anketi uygulaması hayata geçirilecek. İlk ve ortaöğretim düzeylerinde vergi ve sosyal güvenlik bilincinin oluşturulmasına yönelik eğitimler verilecek. Korsan yayınlarla mücadele kapsamında, il denetim komisyonları tarafından gerçekleştirilen denetim sonuçları ile hakkında tutanak tutulan kişi ve işletme bilgileri ilgili kurumlarla paylaşılacak. 

HAL KAYIT SİSTEMİNİN ENTEGRASYONU SAĞLANACAK

Yaş sebze ve meyvelerin üretim ve pazarlanmasında kayıt dışılığın önlenmesi ve daha etkin risk analizi çalışmalarının yürütülebilmesi amacıyla Hal Kayıt Sistemi’nin, Çiftçi Kayıt Sistemi ve e-fatura, e-arşiv fatura, e-müstahsil gibi mali elektronik uygulamalarla entegrasyonu sağlanacak. 

Tüm kooperatif ve üst kuruluşların, kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda erişilebilmesine ve merkezi bir veri tabanı oluşturulmasına imkan sağlayan Kooperatif Bilgi Sistemi’nin kurulması ve bu kapsamda elde edilecek verilerin yetkili birimler ile paylaşılması sağlanacak. ‘Belediye Gelirleri Kanunu’ kapsamında vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi amacıyla işe başlama, işi bırakma ve adres değişikliği bildirimlerinin belediyeler ile paylaşılması sağlanacak. 

YENİ ÇALIŞMA MODELLERİNE DÜZENLEME YAPILACAK

Esnek-uzaktan çalışma modelleri başta olmak üzere yeni çalışma modellerine yönelik mevzuat gözden geçirilerek gerekli yasal düzenlemelerin yapılması sağlanacak. İşverenlerin ücret ödemelerini bankalar üzerinden gerçekleştirmesi sağlanacak. Kayıt dışı istihdamla mücadele politikaları çerçevesinde, kayıt dışı işçi çalıştıranların kamu ihalelerinden yasaklanması ve yatırım-teşvik uygulamalarından yararlanmasının önlenmesi amacıyla mevzuat gözden geçirilerek gerekli yasal düzenlemelerin yapılması sağlanacak. Yeni gelişen teknolojiler ile ortaya çıkan kripto ve e-pin gibi varlıklar takip edilerek bu varlıkların ekonomik, teknolojik ve hukuki alt yapısı oluşturulacak.

ÜRÜN TAKİP SİSTEMİ KURULACAK

Başta gıda ve tarım ürünleri ile inşaat malzemeleri olmak üzere ticarete konu ürünlerin, nihai tüketimine kadar gerçekleşen tüm aşamalarının izlenebilmesi amacıyla benzersiz kod üretilerek ürün hareketlerinin izlenebileceği bir Ürün Takip Sistemi (ÜTS) kurulacak. 

Akaryakıt istasyonlarında gerçekleştirilen işlemlerde vergi güvenliğini sağlamak ve denetim etkinliğini artırmak amacıyla istasyonlarda Taşıt Tanıma Sistemi kurulacak. Etil alkolün amacı dışında kullanımını önlemek amacıyla mevzuat gözden geçirilerek gerekli yasal düzenlemelerin yapılması sağlanacak ve takip sistemi kurulacak. Sözleşme dışı üretilen yaprak tütünlerin alan ve miktar yönünden tespitine yönelik gerekli alt yapı ve mevzuat çalışmaları yürütülecek.

DİJİTAL ÖDEME ARAÇLARI TEŞVİK EDİLECEK

Katılım bankaları tarafından kullanılan Merkezi Fatura Kayıt Sistemi’nin mevduat bankalarınca da kullanımı sağlanacak. Bu suretle kredilerin, sisteme girilecek fatura ve benzeri tevsik edici belgeler ile finansmanın mahiyetine uygun şekilde kullanımı sağlanacak. Nakit yerine banka veya kredi kartı, dijital ödeme araçları ve diğer ödeme seçeneklerinin kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecek. Hizmet sektöründe nakit kullanımının yoğun olduğu faaliyetler tespit edilerek bu faaliyetlerde önleyici ve özendirici tedbirlerle nakit kullanımını azaltacak düzenlemeler hayata geçirilecek. 

Bürokratik süreçlerin kısaltılması, mükelleflerin zaman ve emek maliyetini azaltarak vergiye uyumun artırılması ve sahte teminat mektubu kullanımının engellenmesi amacıyla mükellefler tarafından vergi dairelerine verilen teminat mektuplarının elektronik ortamda alınması, teyit edilmesi, iade edilmesi ve gerektiğinde çözülmesine yönelik hukuki ve teknik alt yapı oluşturulacak.

ADLİ SUÇ KAPSAMINA ALINACAK

Tütün, tütün mamülleri ve alkollü içkilere yönelik kaçakçılıkla mücadelede, saha, denetim ve analiz çalışmalarında tespit edilen hususlar kapsamında mevzuat gözden geçirilerek gerekli yasal düzenlemelerin yapılması sağlanacak. Bu kapsamda, piyasaya bandrolsüz arz edilen makaronlar sebebiyle kayba uğratılan vergilerin ödenmesine yönelik müteselsil sorumluluk getirilecek.

Bununla birlikte, vergi güvenliğinin sağlanması amacıyla kullanım zorunluluğu getirilen özel etiket ve işaretlerle ürünlerin etiketlenmesi, işaretlenmesi, etiketlenen veya işaretlenen ürün bilgilerinin veri merkezlerine aktarılmasını sağlayan sisteme, fiziksel veya bilişim yoluyla müdahale edilmesi adli suç kapsamına alınacak. Vergi kayıp ve kaçağına yönelik ihbar ve şikayet mekanizmasının daha etkin ve verimli hale getirilmesi amacıyla sistemsel ve yasal düzenlemeler gözden geçirilerek gerekli çalışmalar yapılacak.

KİRA SÖZLEŞMELERİ E-DEVLET’TE DÜZENLENECEK

Motorlu araç ticaretinde vergi güvenliğinin sağlanabilmesi amacıyla usul ve esasları düzenlenecek ilgili mevzuat kapsamında, vergi kaybına sebebiyet verme potansiyeli olduğu değerlendirilen mükelleflerden teminat istemeye yönelik düzenlemeler hayata geçirilecek. Kira sözleşmelerinin e-Devlet Kapısı üzerinden düzenlenmesi sağlanacak.

Anlık Ödeme Sistemi’nin (FAST) kullanımı yaygınlaştırılacak. Veri Paylaşımı ve Denetim Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Kurul; bakanlıkların görevleri kapsamında ihtiyaç duydukları verilerin temini, muhafazası ve paylaşımı konularında usul ve esasları belirleyerek kurumlar arası koordinasyonu sağlayacak. Yıllık müşterek ve münferit denetim programları oluşturacak. Risk analizi ve değerlendirme sonuçları ile münferit denetim sonuçlarının paylaşılmasına yönelik usul ve esasları belirleyecek.