Kars Kafkas Üniversitesi, 2002 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret belgesi verilen Kars çoban köpeğini saflaştırmak için çalışma başlattı.
Kars, Ardahan, Erzurum, Ağrı ve Artvin bölgesinde görülen Kars çoban köpeğinin saflaştırılması için Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı’nda çalışma başlatıldı. Yöredeki çiftçilerden toplanan köpekler için üniversitenin yerleşkesindeki Prof. Dr. Ali Rıza Aksoy Eğitim Araştırma ve Uygulama Çiftliği’nde barınak yapıldı. Barınağa toplanan 42 köpek, akademisyenler tarafından bilimsel olarak incelemeye alındı. Ejder ismi verilen 10 yaşındaki köpeğin 2 ay önce yavrusu oldu. Akademisyenler, incelemeye aldıkları ve Demir ismi verdikleri köpeğin bakımını üstlendi.
‘ÇEKİRDEK BİR SÜRÜ ELDE ETMEK İSTİYORUZ’
Kars çoban köpeğinin özgün ve karakteristik özellikleri olan bir köpek ırkı olduğunu belirten Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Turgut Kırmızıbayrak, şöyle konuştu:
“Kars çoban köpeği oldukça özgün ve karakteristik özellikleri olan diğer birçok köpek ırkımızdan kolaylıkla ayrılan bir ırktır. Kars çoban köpeği cüsse olarak orta-ağır irilikte, genellikle gri renkli kıllarla örtülü bir postu olan, iri bir başa ve başta siyah bir maskeye sahip ve bu görünümü nedeniyle ‘ayı başlı’ olarak nitelendirilen Kafkas çoban köpeğine (Caucasian Ovcharka, Caucasian Shephered Dogs) oldukça benzemektedir. Kafkas çoban köpeği yoğun olarak Ermenistan, Azerbaycan, Rusya ve Gürcistan’da yetiştirilmekte ve özellikle Gürcistan’da çok güzel örnekleri bulunmaktadır.
Öteden beri o ülkelerde Kafkas çoban köpekleri koruma altına alınmış, uygun bakım ve besleme ile yetiştirilmektedir. Kars çoban köpeği ise Kafkas çoban köpeklerinin bir akrabası olarak ülkemizin Kafkasya’ya açılan kapısı olan Kars, Ardahan, Erzurum, Ağrı ve Artvin yöresinde var olan bir köpek ırkıdır. Kars çoban köpeğinin en güzel örneklerine yoğun olarak Kars ve Ardahan’da rastlamaktayız. Biz de yaklaşık 15 yıl önce Kars çoban köpeğini tanıtmak amacıyla yöreden köpek toplamaya başladık. Ancak çalışmayı yeterince disiplinli bir şekilde götüremedik, fakat son 2 yıldır bir doktora öğrencimizi bu konuda çalışmaya teşvik ettik.
Kars çoban köpeğinin ırk özelliklerinin araştırılması konusunda öğrencimize konuyu verdik. Çünkü bu konuyla ilgili bilimsel hiçbir bilgi yoktu. Bununla birlikte internette ve çeşitli sosyal mecralarda bu köpek ırkımızla ilgili çok yoğun bilgi kirliliği var. Biz bunlardan arındırmak, daha önce hakkında yeterli bilgi var olmayan fizyolojik özelliklerini ortaya koymak üzere disiplinli bir bilimsel çalışma başlattık. 1 yıldır çalışmamızı fiilen yürütüyoruz, elimizde bulunan ve yöreden temin ettiğimiz köpekleri çeşitli kriterlere göre çiftleştirmeye çalışmaya başladık.
Gelecek yıllarda da devam edecek olan bu kontrollü çiftleştirmelerle, özellikleri daha bir örnek olan çekirdek bir sürü elde etmek istiyoruz. Ülkemiz genelinde köpeğe yeterli önem verilmemekte, çiftleştirilmelerine yani damızlık seçimlerine özen gösterilmemektedir, bakım ve beslenmeleri koşulları da çok iyi değildir ve sürekli olarak diğer ırklarla yapılan çiftleştirmelerle saflıkları bozulma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Biz bunları burada daha saf bir hale getirmeye ve ırk özelliklerini çok daha iyi yansıtan bir sürü elde etmeye çalışıyoruz.”
‘KÜLTÜREL VE TURİZM BOYUTU DA VAR’
Bilimsel çalışma ile özellikle valilik ve belediyenin dikkatini çekerek daha iyi bir barınak yapılmasını istediklerini ifade eden Prof. Dr. Kırmızıbayrak, “Kars çoban köpeği projesinin sadece bilimsel bir çalışmadan ibaret olmaması lazım. Bu işin sosyal, kültürel ve turizm boyutu da var. Ülkemizde birçok şehir kendi sembol ürünleri ya da varlıklarıyla öne çıkmaktadır.
Kars’ta da Kars çoban köpeğinin ön plana çıkarılması gerekiyor, kentteki uygun alanlarda heykellerinin yapılmasının yanı sıra figürünün tekstil ürünleri ve magnet başta olmak üzere benzeri küçük hediyelik eşyalarda kullanılmasıyla kente gelen yerli ve yabancı turistlere hatıra ürün satın alma çeşitliliği sağlanmalıdır. Bu hem ilimizin tanıtımı hem de Kars çoban köpeğinin ulusal ve uluslararası tanınırlığına katkı sağlayacağı gibi yöreye de ekonomik bir katkı sağlayabilecektir” dedi.
’24 AYRI YERİNDEN BEDEN ÖLÇÜLERİNİ ALIYORUZ’
Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Fikret Bektaşoğlu, şu ifadeleri kullandı:
“Kars çoban köpeğinin fizyolojik ve morfolojik özelliklerini belirlemek anlamında doğumunu takiben tüm yavruların çeşitli dönemlerinde kulağından kuyruğuna kadar 24 ayrı yerinden beden ölçülerini alıyoruz. Aynı zamanda sürünün döl verimi özelliklerini de kontrol ederek verilerini alıyoruz. Şu an barınağımızda farklı yaş gruplarından toplam 42 köpeğimiz bulunuyor. Bu köpekler arasında bizim için damızlığa en uygun olanlarını sürüde tutuyoruz, morfolojik olarak uymayan köpeklerimizi ise bu konuyla ilgilenenlere temin ediyoruz. Kars çoban köpeğinin bana göre en güzel ve etkileyici özelliği iri başlı ve aslan yelesine benzer bir yelesinin olmasıdır.
Ayrıca kıl yapısı özellikle çok etkileyici. Türkiye’de birçok köpek ırkı mevcut ama Kars çoban köpeğinin yeri ayrı. Nedeni ise iki ayrı kıl örtüsü mevcut, biri uzun diğeri ise kısa tüy katmanına sahip olmasıdır. Bu da zaten bu köpeği bu coğrafyanın soğuk ve sert iklim şartlarına karşı koruyan bir özellik. İri başlı olmasının yanında maskesi de mevcut. Ağzı, burnu ve gözleri kapsayacak şeklinde siyah bir maskesi var. Kimi örneklerinde gözleri biraz açık tondadır gözlük gibi, kulakları üçgen şeklinde ve uçları siyahtır. Sırtının üstü siyah, ayaklarının ucuna gidildikçe renk tonu açıla açıla gidiyor ve ayaklarının ucu beyaz.”
